Θεσμοφόρια: Τότε και σήμερα!

Από σήμερα Παρασκευή και για τρεις ημέρες, αναβιώνονται τα Θεσμοφόρια, μια γιορτή προς τιμή της Δήμητρας της θεάς της γεωργίας.
Θα γίνουν ομιλίες στο αμφιθέατρο της Ακρόπολης με θέματα που αφορούν τη γεωργία, θα ακολουθήσει γευσιγνωσία με προϊόντα που παράγει η χώρα μας. Η κάθε Περιφέρεια θα παρουσιάσει τα ''Καλάθια Αγροτικών Προϊόντων'' που αποτελούνται από αντιπροσωπευτικά τοπικά είδη.
Όλες τις ημέρες που θα γιορτάζονται τα θεσμοφόρια, εκτός από θεματικές ομιλίες θα γίνεται και παρουσίαση προϊόντων, όπως «παλέτας των Κυκλαδίτικων τυριών'', ''Γιορτή για το μέλι'' ή τα προϊόντα για το ''Ελληνικό Πρωινό'' κάθε Περιφέρειας.

Τα πανάρχαια Θεσμοφόρια όμως, ήταν μια καθαρά γυναικεία γιορτή.

Ανήκε στο λατρευτικό κύκλο της Δήμητρας και της κόρης της, με γονιμικό χαρακτήρα. Ήταν γιορτή πολλών πόλεων της αρχαίας Ελλάδας αλλά και ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας, της Αιγύπτου, της Ιταλίας και νότιας Ρωσίας καθώς και της Κυρηναϊκής.

Στην Αθήνα η γιορτή γινόταν το μήνα Πυανειψίωνα, γύρω στα τέλη Οκτωβρίου και φαίνεται ότι ήταν συνδεδεμένη με τη διαδικασία της σποράς.

Όμως ο γονιμικός χαρακτήρας των τελετών των Θεσμοφορίων δεν είχε στόχο μόνο την ευφορία της γης αλλά και τη γονιμότητα των γυναικών με βάση την πρωτόγονη αντίληψη ότι η γυναίκα ταυτίζεται με τις γονιμοποιούς δυνάμεις της φύσης κα με την ίδια τη γη.

Για την ονομασία ''Θεσμοφόρια'' υπάρχουν δυο εκδοχές:

Η λέξη ''θεσμός'' έχει την έννοια του νόμου και της τάξης και η γεωργία είναι η βάση της πολιτισμένης ζωής και της πειθαρχίας.

Η άλλη εκδοχή, που θεωρείται ότι σχετίζεται καλύτερα με τη γιορτή, αφορά τη λέξη ''θεσμός'' που σημαίνει κάτι που έχει τεθεί. Σε σύνθετες λέξεις για γιορτές με κατάληξη -φορια, το πρώτο συνθετικό αναφέρεται σε κάτι που κρατούσαν στη γιορτή. ΠΧ σε άλλη γιορτή της Δήμητρας, τα Σκιροφόρια, έριχναν ''εις τα χάσματα της Δήμητρας και της κόρης'' ζωντανούς χοίρους μαζί με ομοιώματα από ζύμη φαλλών, φιδιών καθώς και κουκουνάρια, κλαδιά πεύκων, όλα μαγικά σύμβολα της ευφορίας.

Στα θεσμοφόρια έβαζαν σε βωμούς τα απομεινάρια όλων αυτών των μαγικών συμβόλων της γονιμότητας - ο χοίρος ήταν ιερό ζώο της Δήμητρας και σύμβολο της γονιμοποιού δύναμης)- με στόχο όπως είπαμε τη γονιμοποίηση της γης και της γυναίκας με γονιμικά στοιχεία.

Η απαγόρευση της παρουσίας των ανδρών στη γιορτή  είχε ερμηνευτεί παλιότερα ως απόρροια της αρχαιότητας της γιορτής, όταν η καλλιέργεια της γης ήταν στα χέρια των γυναικών.  Υπάρχει και άλλη μια ερμηνεία που αφορά στην πεποίθηση ότι μόνον οι γυναίκες είναι κατάλληλες για μαγικές τελετές σχετικές με τη γονιμότητα.

Ας μη ξεχνάμε ότι η γυναίκα στα πάρα πολύ παλιά χρόνια, τότε που ο άνθρωπος δεν είχε ακόμη αποκτήσει γνώσεις, έφερνε στον κόσμο τη νέα ζωή και αυτό θεωρείτο μαγικό και θεϊκό κατά ένα τρόπο. Ακόμη προκαλεί δέος η έλευση μιας νέας ζωής και ας είναι η γνώση για το θέμα αυτό, πλήρης.

Οι άνδρες που παρέβαιναν την απαγόρευση συμμετοχής τους στη γιορτή, τιμωρούνταν με θάνατο ή τύφλωση.

Στις ημέρες της γιορτής, οι γυναίκες με πομπή ανέβαιναν στο Θεσμοφόριο με όλα τα λατρευτικά τους είδη και τα τρόφιμα και φυσικά το χοίρο για τη θυσία. Διανυκτέρευαν εκεί, ακολουθούσε η νηστεία επειδή συμμετείχαν στο πένθος της Δήμητρας για την αρπαγή της Κόρης έχοντας μελαγχολική διάθεση.

Ακολουθούσε κρεοφαγία και θυσίες, ενώ την τελευταία ημέρα θυσίαζαν στην στην Καλλιγένεια -τη θεά της καλής γέννησης- τελετουργία που σχετιζόταν άμεσα με τη γονιμότητα.