Καθαρή Δευτέρα......ή Πρωτονήστιμη!!

Oι απόκριες τελειώνουν και αύριο είναι η Καθαρή Δευτέρα ή κοινώς Καθαροδευτέρα, η αρχή της Μεγάλης Σαρακοστής. Άλλοι την ονομάζουν Αρχιδευτέρα, Πρωτονήστιμη Δευτέρα, Σκυλοδευτέρα κ.α.
Καθαρή ονομάστηκε κατά τη λαϊκή παράδοση, επειδή οι γυναίκες είχαν  τη συνήθεια  παλαιότερα, να καθαρίζουν την ημέρα αυτή τα μαγειρικά σκεύη με ζεστό σταχτόνερο.
Σύμφωνα με τη θρησκεία μας η Καθαρή Δευτέρα είναι η απαρχή της Σαρακοστής, η αρχή της κάθαρσης ψυχής και σώματος με νηστεία και συγχώρεση των αμαρτιών.
Η Καθαρή Δευτέρα με τα Κούλουμα, το πέταγμα του χαρταετού, τις μεταμφιέσεις και τον εύθυμο εορτασμό της, παρουσιάζεται ως προέκταση και αποκορύφωμα του χαρούμενου αποκριάτικου πανηγυρισμού παρά ως πρώτη μέρα της Σαρακοστής.Τα κυριότερα γνωρίσματα της αυριανής ημέρας είναι η αθυροστομία και η καυστική σάτιρα, χωρίς όμως  κανένας να ενοχλείται απ' αυτά.
Χαρακτηριστικούς τέτοιους εορτασμούς βρίσκουμε πχ. στο Γαλαξίδι, με μεταμφιέσεις, μουτζουρώματα και αλευροπόλεμο, στην Αγιάσο της Λέσβου, που ομάδες μεταμφιεσμένων διαγωνίζονται για την καλύτερη εμφάνιση και την εξυπνότερη σάτιρα, και στη Μεθώνη της Μεσσηνίας, που γίνεται ο ''γάμος του Κουτρούλη''. Στον Τύρναβο της Θεσσαλίας παλαιότερα, άναβαν φωτιές και έβραζαν το ''μπουρανί'' δηλ σούπα από σπανάκι και ρύζι χωρίς λάδι με λίγο μόνο ξύδι, ενώ οι παρέες έπιναν, χόρευαν και έκαναν  τολμηρές χειρονομίες σε  όσους περνούσαν από εκεί. Η διασκέδαση συνεχιζόταν όλη μέρα στην εξοχή.
Επιστρέφοντας το βράδυ στην πόλη, οι παρέες έβαφαν κάποιον με φούμο και, αφού τον έβαζαν να καθίσει ξανάστροφα πάνω σε ένα γαϊδούρι, τον γύριζαν σ'όλη την αγορά με τολμηρά πάντοτε τραγούδια και φερσίματα. Στο τέλος τον έριχναν μέσα σε νερό.
Στον εορτασμό της Καθαρής Δευτέρας υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν βαθύτερους συμβολισμούς. Στον βλάχικο γάμο, πχ, που γίνεται στη Θήβα και είναι μια αναπαράσταση του γάμου με το ξύρισμα του γαμπρού, το στόλισμα της νύφης, τα προικιά, το προξενιό, και άλλα γαμήλια έθιμα, παρουσιάζεται και εικονικός θάνατος του ενός συμπεθέρου ή του ίδιου του γαμπρού. Αρχίζει τότε το μοιρολόγημα, αλλά ξαφνικά ο ''πεθαμένος'' σηκώνεται σαν να ανασταίνεται. Εύκολα αναγνωρίζεται στο δρώμενο αυτό μια ανοιξιάτικη τελετή καλοχρονιάς (ευετηρίας). 
Τον ίδιο ευετηρικό χαρακτήρα έχουν διασώσει τα έθιμα της Θράκης με εικονικό όργωμα και σπορά.
Σε ορισμένα μέρη τα παραστατικά έθιμα της Καθαρής Δευτέρας δίνουν έμφαση στην Αποκριά, που φεύγει και στη Σαρακοστή, που αρχίζει.
Χαρακτηριστικό είναι το μιμόδραμα που συνηθίζεται στα Λευκόγεια Ρεθύμνου. Εκεί, το απόγευμα της Καθαρής Δευτέρας, οι κάτοικοι του χωριού σχηματίζουν μιαν εύθυμη πομπή. Ένας απ' αυτούς παριστάνει τον Καρνάβαλο, δηλ την Αποκριά. Ξαπλώνει σε μια σανίδα και προσποιείται τον πεθαμένο. Άλλοι υποδύονται παπάδες και ψάλτες, ενώ κάποιος ψηλός και αδύνατος, κατάλληλα μεταμφιεσμένος παριστάνει την ξερακιανή κυρά-Σαρακοστή. Τον Καρνάβαλο τον γυρίζουν σ' όλο το χωριό τραγουδώντας σατιρικά δίστιχα σε παρωδία μοιρολογιού. Παιδιά και άντρες μουτζουρωμένοι ακολουθούν με στέφανα από φρέσκα κρεμμύδια και σκόρδα, ενώ πίσω έρχονται οι άλλοι με γέλια και τραγούδια. Η πομπή καταλήγει στον περίβολο της εκκλησίας που τελειώνει η παράσταση.
Ανάλογα μιμοδράματα βρίσκουμε και σε άλλα μέρη όπως στην Κορώνη της Μεσσηνίας, στην Τήνο καθώς και στην Αραδίππου της Κύπρου. 
Όλα δείχνουν ότι συνεχίζουν αρχαίες τελετές καλοχρονιάς από τις οποίες προέρχονταν και τα Εαρινά Διονύσια, που τελούνταν την ίδια περίπου εποχή.




 Εύχομαι Καλή Καθαρή Δευτέρα σε όλους!!!!


Οι πληροφορίες είναι από ''ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE- BRITANNICA''

2 σχόλια: