Κάλαντα: το απαιτούν οι ημέρες!!



4 μέρες έμειναν μέχρι τα Χριστούγεννα. Μια μέρα γιορτής αγάπης, η ομορφότερη γιορτή του χρόνου για μένα.

Είναι ημέρες χαράς, και κεφιού , ημέρες των παιδιών που ξέγνοιαστα από το σχολείο γεμίζουν το σπίτι με τις φωνούλες τους και τα παιχνίδια τους.

Θα ακούσουμε και τα κάλαντα, έθιμο που διατηρείται από τα παλιά και με το τριγωνάκι τους θα χτυπούν τα παιδιά τις πόρτες μας τραγουδώντας και μαζεύοντας το καθιερωμένο πια χαρτζιλίκι τους. 
Καλήν ημέρα άρχοντες
ας είναι ορισμός σας
Χριστού την θεία γέννησιν
να ειπώ στ' αρχοντικό σας

Τι και αν μας ξυπνούν χαράματα, τι και αν έρχονται μεσημέρι, τα παιδιά με τα κάλαντα είναι καλοδεχούμενα.

Στα παλαιότερα χρόνια τους έδιναν οι νοικοκυραίοι γλυκά, κουραμπιέδες, πίτες, ρόδια, μήλα και καρύδια γιατί, λέγεται, ότι ήταν προϊόντα της γης ,δείγμα καλής σοδειάς, αυτό που τα κάλαντα εύχονται στον νοικοκύρη.

Τα κάλαντα όμως είναι πολύ παλιά.

Σε κάθε περιοχή υπάρχουν και άλλοι στίχοι που τραγουδούν τα παιδιά και όχι μόνο.

Είναι τα τραγούδια των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, των Θεοφανείων και μεταφέρουν ως μύθο τα γεγονότα των ημερών, ανάλογα με τα έθιμα του τόπου και τις δοξασίες του λαού.

Μιλάνε για καλικάντζαρους , δίνουν ευχές για το σπίτι και τους ανθρώπους του, μιλάνε για καλή σοδειά, για γερό σπίτι, για υγεία και χρόνια πολλά του οικοδεσπότη.

Το όνομα τους προέρχεται από τη Ρωμαϊκή εποχή, από τις καλένδες, όπως ονομάζονταν οι πρώτες μέρες κάθε μήνα.

Χριστός γεννάται σήμερον
εν Βηθλεέμ τη πόλει
οι ουρανοί αγάλλονται
χαίρει η φύσις όλη....

Από τα κάλαντα, άλλα είναι λαϊκά ή λαϊκοφανή στιχουργήματα και άλλα λόγιες ή ημιλόγιες συνθέσεις που έχουν μορφολογικά γνωρίσματα δημοτικών τραγουδιών. Πολλές τέτοιες συνθέσεις έχουν βυζαντινή προέλευση.

Εκτός από τα κάλαντα με την πανελλήνια διάδοση υπάρχουν και αυτά τοπικού χαρακτήρα και με ποικίλο περιεχόμενο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της Σίφνου, όπου κάθε χρόνο συντάσσονται από μικρούς και μεγάλους εντελώς νέα κάλαντα για την Πρωτοχρονιά και συνήθως με αυτά ζητείται συνδρομή για κάποιο φιλανθρωπικό σκοπό.

Πόψε Χριστός γεννήθηκε κι ο κόσμος δεν το νιώθει
κι ο κόσμος και τα οικούμενα κι ο βασιλιάς Ηρώδης
Κι εκεί που ακούμπησε ο Χριστός, χρυσό δεντράκι βγήκε
Χρυσό δεντρί, χρυσό κλωνί, χρυσό μαργαριτάρι
Το δέντρο ήταν ο Χριστός, τα κλώνια οι αποστόλοι
Και τα γαρουφαλλάκια του ήταν οι προφητάδες
Που προφητούσαν κι έλεγαν για του Χριστού τα πάθη.
Κι εμείς Χριστόν εψάλλαμε, Χριστός να μας φυλάει
Όσ’ άστρα έχει ο ουρανός και φύλλα τα δεντράκια
Τόσα καλά να δωσ’ η Θιός σ’ αυτό το νοικοκύρη"

(Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα από τις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης)

Σε ποιμενική οικογένεια στο Πήλιο ακούγονται αυτά τα κάλαντα:

Εδώ σε τούτες τες αυλές,
τες μαρμαροστρωμένες
εδώ 'χουν χίλια πρόβατα
και τρεις χιλιάδες γίδια
.....................
Εμείς ολίγα τα 'παμε
κι ο Θεός να τ' αβγατίσει




Στη Λήμνο τελειώνουν τα κάλαντα τραγουδώντας: 
Βάλε τ' αφέντη μ',
βάλε το το χέρι σου στην τζέπη
αν εύρεις γρόσα δωσ μας τα,
φλουριά μην τα λυπάσαι
Βάλε και το γλυκύ κρασί
να πιουν τα παλικάρια

Στην Κρήτη τραγουδούν οι καλαντιστές στο σπίτι του γεωργού:

Πευκένιο 'ναι τ' αλέτρι σου
δαφνένιος ο ζυγός σου
τ'απανωζεύλια του ζυγού
βασιλικού κλωνάρι


Κάλαντα Πελοποννήσου και Ξάνθης με μικρή παραλλαγή της Ξάνθης, καθώς σε αυτά λείπουν μερικοί στίχοι, από αυτούς που γράφουμε παρακάτω:

Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου
Για βγάτε, διέτε, μάθετε πως ο Χριστός γεννιέται
Γεννιέται κι ανατρέφεται στο μέλι και στο γάλα
Το μέλι τρων οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες
Και το μελισσοβότανο το λούζονται οι κυράδες
Κυρά καμαροτράχηλη κυρά γαϊτανοφρύδα
Κυρά μου όταν στολίζεσαι και πας στην εκκλησιά σου
Κάνεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλη
Και τον καθάριο Αυγερινό τον κάνεις δαχτυλίδι
Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε
Μόνο σας αγαπούσαμε κι ήρθαμε να σας δούμε
Δώστε μας και τον κόκορα, δώστε μας και την κότα
Δώστε μας και πεντ’ έξι αυγά να πάμε σ’ άλλη πόρτα
Εδώ που τραγουδήσαμε πέτρα να μη ραΐσει
Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού πολλούς χρόνους να ζήσει.»

Και ακολουθούν  τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της Κεφαλλονιάς:

Άγιος Βασίλης έρχεται Γενάρης ξημερώνει
ο μήνας που μας έρχεται το χρόνο φανερώνει.
Τρα λα λα...
Την άδεια γυρεύουμε στο σπίτι σας να μπούμε
τον άγιο με όργανα και με φωνές να πούμε.
Τρα λα λα...
Εκοίταξα στον ουρανό και είδα δυο λαμπάδες
και με το καλωσόρισες καλές σας εορτάδες.
Τρα λα λα...
Και πάλι ξανακοίταξα και είδα δυο στεφάνια
και με το καληνύχτισμα καλά σας Θεοφάνια.
Τρα λα λα...



Οι καλαντιστές συνοδεύουν τα τραγούδια τους και με όργανα όπως λύρα, γκάιντα,νταούλι, τουμπελέκι.
Συνηθίζουν ακόμη σε ορισμένα νησιά να κρατούν ομοίωμα καραβιού ή αλλού, οι καλαντιστές χτυπούν ελαφρά τους οικοδεσπότες με κλαδιά από αειθαλή δέντρα που κρατούν. Συνηθίζεται στη Μακεδονία και θέλουν να μεταδώσουν στους ανθρώπους του σπιτιού δύναμη και υγεία.
Χρόνια πολλά σε όλους !!



6 σχόλια:

  1. Πόσο ωραίο το θέμα με το οποίο καταπιάστηκες, μ'αρέσει να διαβάζω τα έθιμα του τόπου μας!
    Καλό σου βράδυ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Να καταθέσω κι εγώ την αρέσκειά μου με ότι έχει σχέση με την παράδοση. Πραγματικά ωραίο το θέμα σου! Και κάτι άσχετο με συτό, αλλά αξίζει να το προσθέσω. Μου αρέσουν επίσης οι λάμπες που έχεις στην διπλανή πλευρική στήλη... Στο λέω γιατί πρόσφατα έψαχνα για widgets στο δίκτυο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Lilium και εμένα μ'αρέσει η παράδοση και προσπαθώ να την διατηρώ στο μέτρο του δυνατού..
    Καλό σου βράδυ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Diatton χαίρομαι που σου άρεσε το θέμα μου.
    Όσο για τις λάμπες και εμένα μου άρεσαν και αν πατήσεις επάνω τους θα σε βγάλει στη σελίδα που τις πήρα. Γράφεις το θέμα που ζητάς και σου ανοίγουν ό,τι σχετικό.
    Καλό βράδυ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλημέρα αγαπητή Αννα,εξαιρετικά ενημερωτική η ανάρτησή σου.Που 'ναι τα χρόνια που 'μασταν παιδιά και τα λέγαμε και μεις!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Δημήτρη σαν χθες μου φαίνεται που πήγαινα με το τριγωνάκι και τα έλεγα!!!! Και η απόλυτη ξεγνοιασιά!!!! Ωραία χρόνια!
    Καλή σου μέρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή